Ξεκινάμε με το δεξί να τοποθετούμε δάκτυλα στις τρύπες όπως στο σχήμα. Συνεχίζουμε με του αριστερού και κλείνουμε το νούμερο ένα με τον αντίχειρα που κρατάει και κλείνει ή ανοίγει την πίσω τρύπα [το νούμερο ένα]. Για να βγάλουμε συγκεκριμένους δακτυλισμούς χρησιμοποιούμε σύμβολα που σημαίνουν ήχους, τους ήχους αυτούς τους παίζουμε με το συνδυασμό ανοικτών και κλειστών τρυπών όπου κλειστή τρύπα τη δείχνουμε μαύρη κι όπου ανοικτή άσπρη. Κάθε δάκτυλο είναι μόνιμα συσχετισμένο με μια τρύπα οπότε αρκεί να είναι τα δάκτυλα στη θέση τους και έχουμε ένα σύστημα για να δείχνουμε αν θα ανοίγει και ποιο για να βγάλουμε συγκεκριμένο ήχο. Πχ Ο ήχος ντο παίζεται με όλες τις τρύπες καλυμμένες από τα δάχτυλα όπως βλέπουμε στη συνέχεια. Σημείωση Τα δάκτυλα καλύπτουν τις τρύπες με τη ράγα του δακτύλου αλλιώς δεν σταματάμε τον αέρα αποτελεσματικά. Τα δάκτυλα παίζουν μόνο πάνω κάτω και δεν αλλάζουν θέσεις στις τρύπες. ΝΤΟ Ας δούμε πως βάζουμε τα δάκτυλα για να βγάλουμε ήχο ντο [όπου μαύρος κύκλος κλειστή τρύπα όπου άσπρος ανοιχτή]
οι 1,2 είναι πιο κοντά στο στόμα, η τρύπα νουμερο ένα πίσω από τη φλογέρα και το 2 μπροστά πάνω πάνω. στο 4 βλέπουμε μια γραμμή εκεί ξεκινάει το άλλο χέρι. Το ντο στον αυλό βγαίνει αν αφήνουμε τα δάκτυλα όπως τα βάλαμε και φυσάμε. Ο ήχος που θα βγει θα μοιάζει σαν να λέει η φλογέρα ντο. Βλέπουμε πως γράφεται στο πεντάγραμμο στο τέλος. ΡΕ Ας δούμε τον τόνο ρε παρατηρούμε πως αφήνουμε την τελευταία διπλή τρύπα και έχουμε ένα ήχο που μοιάζει σαν να λέει ο αυλός ρε.
Φαίνεται και η θέση του στο πεντάγραμμο . ΜΙ Το ίδιο ισχύει και για τον ήχο μι αν σηκώσουμε ένα ακόμη δάκτυλο παρατηρούμε πως κι αυτή η τρύπα είναι διπλή, το γιατί θα το εξηγήσουμε αργότερα στους ειδικούς ήχους που λέμε ημιτόνια,
βλέπουμε πως συμβολίζεται το μι στο πεντάγραμμο. ΦΑ
ΣΟΛ
ΛΑ
ΣΙ
ΝΤΟ'
ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΟΚΤΑΒΑ ΝΤΟ-ΝΤΟ' Ας δούμε όλους τους τόνους μαζί
ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΟΚΤΑΒΑ ΝΤΟ-ΝΤΟ'
έχοντας αυτόν τον πίνακα μπροστά μας πρέπει να μάθουμε έναν -έναν τους δακτυλισμούς που κάνουμε, επαναλαμβάνοντας τους πολλές φορές μέχρι να βγαίνει αμέσως αυτός που θέλουμε. Μόλις μάθουμε έναν με επανάληψη περνάμε στον επόμενο. ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΔΑΚΤΥΛΙΣΜΟΥΣ
Άσκηση επανάληψης των τόνων Απ’ έξω κι ανακατωτά Αφού μάθουμε τις νότες και τους δακτυλισμούς τους ανεβοκατεβαίνουμε σαν μια κλίμακα –ανιούσα και κατιούσα-
Έπειτα το κάνουμε γρήγορα Έπειτα χωρίς τα ονόματα τους Μαθαίνουμε έτσι να ανεβοκατεβαίνουμε απ’έξω και ανακατωμένους. Τους βάζουμε ανακατωμένους και μετράμε αργά για να δούμε αν τους πετυχαίνουμε ή μας χρειάζεται κι άλλη εξάσκηση. Το επόμενο βήμα είναι να μάθετε τη θέση από τις νότες στο πεντάγραμμο σε έκταση μιας οκτάβας χωρίς τη βοήθεια των ονομασιών τους. Εξάσκηση στην ανιούσα και κατιούσα κλίμακα μιας οκτάβας Αυτό θα το κάνετε αρχικά χωρίς τη φλογέρα. Θα μάθετε να αναγνωρίζετε τους τόνους αρχικά, μετά και την αξία τους τη χρονική και τέλος θα προσπαθήσετε να το περάσετε στον αυλό πρώτα το ένα και μετά το άλλο. Τελικά το κάνουμε γρήγορα και χωρίς τις ονομασίες τους Παρατηρούμε πως μάθαμε τους δακτυλισμούς μέχρι το ντο’ μόνο. Παρατήρηση Η πιο απλή και πλήρης άσκηση αυτοματοποίησης όλων των δακτυλισμών είναι η κλίμακα να ανεβοκατεβαίνουμε δηλαδή τους τόνους από το ντο στο ντο’ ψιλό και πάλι πίσω. Αυτή η εξάσκηση δεν τελειώνει ποτέ, όσο παίζουμε αυλό ή άλλο όργανο αυτό θα είναι το ζέσταμα μας. Σε πρώτη φάση μας αρκεί για να παίξουμε κάποιες στοιχειώδεις μελωδίες. Αυτή η απλή δουλειά θέλει μια εβδομάδα εξάσκηση για να τα καταφέρνει κανείς με άνεση μόλις σκεφτεί έναν τόνο να τον παίζει κάνοντας τον αντίστοιχο δακτυλισμό. Οπότε μην απογοητευτείτε που στην αρχή αλλού θα θέλετε και αλλού θα πατάτε. Μόνο εξάσκηση και τίποτε άλλο δεν σας χρειάζεται αλλά μόλις τα καταφέρετε είστε σε θέση με λίγη βοήθεια που θα σας δώσουμε να παίξετε μουσική. Στη μάθηση ισχύει το διαίρει και βασίλευε. Το δύσκολο το σπάμε σε απλούστερα κομμάτια –ανάλυση- τα οποία στο τέλος σταδιακά τα βάζουμε μαζί -σύνθεση- [προς συμπλήρωση] Ασκήσεις αναγνώρισης των φθόγγων στο πεντάγραμμο από ντο σε ντο’ σε ντο’’ Άσκηση αναγνώρισης νότας σε δυο οκτάβες Άσκηση αναγνώρισης νότας και διάρκειας Να παιχτεί με τον αυλό για εξάσκηση στους πρώτους πέντε δακτυλισμούς φθόγγων Εξάσκηση στο μέτρημα και τους φθόγγους ολόκληρα μισά τέταρτα μισά ολόκληρα Το διάβασμα της παρτιτούρας αρχικά γίνεται χωρίς τον αυλό. Μόνο όταν η ανάγνωση γίνεται σωστά χωρίς δυσκολία το κάνουμε ακόμη δυσκολότερο με τους δακτυλισμούς του αυλού αλλιώς δεν θα τα καταφέρουμε χωρίς να εκνευριστούμε από το βαθμό δυσκολίας. Εξάσκηση στους αρχικούς δακτυλισμούς τέταρτα μισά διαβάζοντας και μετρώντας τα ντο-σολ
Ξύλινος διαιρούμενος ποιμενικός αυλός
σε κασετίνα προστασίας με βουρτσάκι
Πλαστικός ποιμενικός αυλός
με ελληνιστικό σύστημα τρυπών 6+1
Πλαστικός ποιμενικός αυλός σε απλή χάρτινη θήκη.
Μεταλλικός ποιμενικός αυλός φλογέρα
με το ελληνιστικό σύστημα τρυπών 6+1
Ελληνιστικό ενισχυμένο ή γερμανικό σύστημα 7+1
Το γερμανικό ενισχυμένο είναι το Αγγλικό ή Μπαρόκ σύστημα 9+1
Ο Αυλός ποιμενικός με μπαρόκ ή αγγλικό σύστημα τρυπών 9+1
είναι ένα σύγχρονο όργανο πλήρες με δύο χρωματικές οκτάβες
Μάθημα πρώτο: Η ξενάγηση
Επιλέγουμε από όλες τις κατηγορίες των αυλών να ασχοληθούμε με το πλέον απλό και εκσυγχρονισμένο και τελειοποιημένο όργανο.Η τελειοποίηση του έχει να κάνει με το σύστημα τρυπών. Όλα τα υπόλοιπα λειτουργούν ως μέρος αυτού επομένως περιορίζουν τις δυνατότητες του οργάνου αυτού. Ο Αυλός και συγκεκριμένα ο ποιμενικός αυλός ή φλογέρα με σύστημα μπαρόκ για τον έλεγχο των ήχων που βγάζει, διαθέτει τρύπες από τον συνδυασμό των οποίων πετυχαίνουμε συγκεκριμένους βασικούς ήχους που θέλουμε. Το καταφέρνουμε φυσώντας την σφυρίχτρα το πρώτο μέρος της φλογέρας με συγκεκριμένο τρόπο, ενώ αφήνουμε ανοικτές ή κλείνουμε κάποιες από αυτές τις τρύπες, κάνοντας συνδυασμό τους με δακτυλισμούς. Οι δακτυλισμοί γίνονται με θέση και άρση συγκεκριμένων δακτύλων σε συγκεκριμένες τρύπες του αυλού.
Κάθε δακτυλισμός αντιστοιχεί σε έναν ήχο που τον λέμε φθόγγο ή τόνο ή νότα. Από τον συνδυασμό των βασικών ήχων που λέμε τόνους φθόγγους ή τόνους ή νότες το γνωστό ντο ρε μι φα σολ λα σι ,βγάζουμε τη μουσική. Το καταφέρνουμε παραλλάσσοντας το ύψος του ήχου και τη διάρκεια του έτσι δημιουργούμε μελωδία και ρυθμό ταυτόχρονα. Ο ρυθμός έχει να κάνει με τον ήχο και το χρόνο, ενώ η μελωδία έχει να κάνει επιπρόσθετα με την ποικιλία τον πλουτισμό του βασικού ρυθμού αυξάνοντας και μειώνοντας το ύψος του ήχου ή και διαφοροποιώντας τη διάρκεια του. Επίσης εμπλέκεται η δυναμική δηλαδή το πόσο δυνατά θα παιχθεί ο ρυθμός και η μελωδία. Όλα αυτά συμβολίζονται με το σύστημα της θεωρίας και μάλιστα της στοιχειώδους και είναι εύκολο να διαβαστούν και να γραφτούν. Ώστε αν γνωρίζουμε τι συμβολίζουν τα σημάδια στις σημειώσεις μουσικής (στην παρτιτούρα), θα καταφέρουμε αφού κάνουμε τους δακτυλισμούς που βγάζουν τον ήχο που συμβολίζεται κάθε φορά να παίξουμε με ακρίβεια την μουσική που έχει η παρτιτούρα σημειωμένη. Η παρτιτούρα επομένως λειτουργεί σαν λεπτομερής οδηγός σαν τυφλοσούρτης. Το μεγαλύτερο μέρος της παραδοσιακής λαϊκής μουσικής ειδικά της δημοτικής και ρεμπέτικης έχει γραφτεί από ανθρώπους που δεν είχαν γνώσεις θεωρίας της μουσικής [γραφής και ανάγνωσης παρτιτούρας]και επομένως δεν είχαν την ευκολία απομνημόνευσης με το χαρτί, αλλά απομνημονεύονταν από το δημιουργό και στη συλλογική μνήμη των μουσικών που έπαιζαν το κομμάτι που ζητούσε το κοινό. Οι δημιουργοί και εκτελεστές του δημοτικού και γενικότερα του λαϊκού μας τραγουδιού θυμούνται χωρίς καμιά σημείωση από πεντακόσια έως χιλιάδες κομμάτια. Προφανώς για να τα καταφέρουν έχουν σύστημα απομνημόνευσης και αυτοσχεδιασμού. Το σύστημα αυτό είναι αρχαιότατο και το λέμε «δρόμοι ή τρόποι της Ελληνικής μουσικής». Διασώζει την αρχαιότατη μουσική μας παράδοση που σαν τον φοίνικα ξαναγεννιέται από τις στάχτες της με την ξανά χρησιμοποίηση της σε νέα τραγούδια. Έτσι σήμερα είμαστε σε θέση να ακούσουμε μελωδίες σε δρόμους αρχαιότατους τους αρχαιότερους του κόσμου. Πρόκειται για τους καρπούς ενός δέντρου 7000 ετών όπως αποδεικνύει ο πρόδρομος αυλού του 5280πΧ που εκτίθεται στο μουσείο Βόλου.
Πρόδρομος αυλού 5280πΧ μουσείο Βόλου
Εκτός όμως από τους μουσικούς συμμετείχε και το κοινό σε αυτή τη δραστηριότητα. Ώστε έπρεπε να είναι εύκολο να το θυμούνται άπαντες μαζί και το κοινό που συμμετείχε μάλιστα στην εξέλιξη του τραγουδιού όπως ακριβώς στο δημοτικό τραγούδι. Έτσι σε βάθος χρόνου έγιναν απέριττες δημιουργίες με συγκεκριμένη τη δομή τους για να τις θυμάται κανείς εύκολα κι επομένως βατές ακόμη και από αρχάριο στην τεχνική. Αν επομένως ο αρχάριος μάθει τα βασικά για τη μουσική θεωρία, θα είναι σε θέση να διαβάζει τις παρτιτούρες και θα μπορεί να γνωρίσει πολλά κομμάτια και πολύ γνωστά. Εφόσον δε εξασκηθεί στους δρόμους και τους ρυθμούς θα μπορεί να αποστηθίσει το σύνολο των παρτιτούρων που χρησιμοποιεί. Δεν είναι θέμα μνήμης είναι θέμα συστήματος. Ώστε είναι εφικτό να παίξουμε μουσική με ελάχιστη στην ουσία ενασχόληση και δυσκολία σε σχέση με αυτή που καταβάλει ένας μουσικός που οφείλει να μάθει το σύνολο της μουσικής θεωρίας. Το κυριότερο όμως στη λαϊκή μουσική το να γίνει ο μουσικός και ερμηνευτής κατανοώντας πως ακόμη και με απλοϊκή τεχνική μπορεί να περάσει συγκλονιστικά συναισθήματα και ιδέες συγκινητικές. Ωστόσο να έχουμε υπόψη μας πως τα εκφραστικά τους μέσα είναι πολύ, ίσως εξαιρετικά πλούσια ακόμη και για βιρτουόζους μουσικούς και για τούτο είναι αξιόλογα δείγματα μουσικής για μελέτη λεπτομερή και πολυεπίπεδη κι οπωσδήποτε για παραδειγματισμό μουσικής έκφρασης συναισθημάτων με δωρικό τρόπο [τεχνικά απέρριτο], αλλά εκφραστικά απερίγραπτα ουσιαστικό και εύστοχο μέσω του πλούτου των χειρισμών παραδοσιακών και προσωπικών του μουσικού. Είναι μια πηγή έμπνευσης ανεξάντλητη αφού συσσωρεύει τουλάχιστον 6500 ετών εξελικτική παράδοση. H στοιχειώδης θεωρία της μουσικής διεξοδικά Τι είναι σύστημα ντορεμί ή υπάτη-υπάτη Στην μουσική για να μπορούμε να συνεργαζόμαστε οι μουσικοί μεταξύ μας και να παίζουμε μαζί, έχουμε δημιουργήσει από την αρχαιότητα ακόμη και χρησιμοποιούμε ένα σύστημα γραφής και ανάγνωσης των μουσικών ήχων. Το σύστημα επομένως όπως και η γραφή της γλώσσας αποτελείται από φθόγγους και σύμβολα τους. Τα σύμβολα αυτά το 600πΧ τα ονόμαζαν υπάτη-υπάτη από τον πρώτο και τελευταίο φθόγγο ενώ αργότερα τους έδωσαν σαν όνομα τον ήχο που τους χαρακτηρίζει για αυτόματη αναγνώριση και ονομάστηκαν ντορεμί από τους τρεις πρώτους ντο ρε μι . Υπάρχει η ιστορία με τον μοναχό του Βατικανού και τη προσευχή που από τα αρχικά της υποτίθεται έδωσε την ονομασία στις νότες αλλά είναι παραμύθια για παιδιά ώστε να θυμούνται τις νότες. Η απόδειξη πως οι φθόγγοι χαρακτηρίζονται από το όνομα τους ηχητικά είναι η αυτόματη αναγνώριση τους. Αν το όνομα είχε δοθεί αυθαίρετα δεν θα υπήρχε αυτόματη αναγνώριση αλλά έμμεση όπως στο σύστημα υπάτη- υπάτη.. Οι φθόγγοι όμως με την εκφορά τους γίνονται αναγνωρίσιμοι ακόμη και για άσχετους με τη μουσική ακροατές όπως ακριβώς και στη γλώσσα. Πρόκειται για σημαντικότατη βελτίωση που δικαιολογεί την αλλαγή ονομάτων που διήρκεσαν σχεδόν χίλια χρόνια . Τι είναι οι φθόγγοι Είναι αναγνωρίσιμοι ήχοι που έχουν πάντα μια συγκεκριμένη ηχητική απόδοση κάτι σαν διακριτό ήχο όπως έχουν οι φθόγγοι και ειδικά τα φωνήεντα με τα οποία μιλάμε λέμε ο, ε, ι, α, και ξέρουμε περίπου σε ποια γράμματα αντιστοιχούν και με λίγους γραμματικούς κανόνες αυτό το περίπου γίνεται ακριβώς. Σήμερα τους δίνουμε το όνομα του ήχου που τους χαρακτηρίζει. Υπάρχει λοιπόν η φωνή ή φθόγγος: ντο, ρε , μι, φα, σολ, λα , σι, ντο’ Οι αρχαίες ονομασίες τους είναι: Υπάτη, παρυπάτη, υπέρμεση ή λίχανος, μέση, παράμεση, παρανήτη, νήτη, υπάτη’ Είναι μάλιστα σαν μια μικρή σκάλα που συνεχίζει και προς τα πάνω και προς τα κάτω με ψηλότερους οξύτερους ή χαμηλότερους ηπιότερους ήχους. ντο’, ψηλά ή άλτα σι, λα, σολ, φα, μι, ρε, ντο, χαμηλά ή μπάσα Μετά τις πρώτες νότες ξαναρχίζει αυτό το φαινόμενο με την ίδια πάντα σειρά, δηλαδή ένα ψιλότερο ντο, ρε, μι, φα, σολ, λα, σι , και ακόμη ψηλότερο ντο και πάει λέγοντας σε όλο το φάσμα ήχων που ακούμε. Τα ψηλά λέγονται και άλτα-από την ιταλική λέξη alto=ψηλός. To ίδιο συμβαίνει όμως και με τους χαμηλότερους ήχους και εκείνους τους λέμε μπάσα από την ιταλική λέξη basso=χαμηλός. Τι είναι οκτάβα Μια περιοχή ήχων τέτοιων χαρακτηριστικών φωνών ή φθόγγων ή τόνων για παράδειγμα από ντο χαμηλό σε ντο’ ψηλό τη λέμε οκτάβα επειδή είναι οκτώ κλιμακωτές φωνές. [ντο, ρε, μι, φα, σολ, λα, σι, ντο’] Επίσης ισχύει για κάθε άλλο φθόγγο μέχρι τον υψηλότερο του, την περιοχή πάλι ονομάζουμε οκτάβα. Η οκτάβα από υπάτη σε υπάτη ονομάζονταν ακριβώς υπάτη-υπάτη ή διαπασών -που περνάει από όλους του φθόγγους-. Η οκτάβα προκύπτει από διαστήματα χωρισμού του ήχου, λόγου χάρη: Το λα’ σε σχέση με το λα έχει διπλάσιο μήκος κύματος 440Hz έναντι 220 Ηz Το Hz ή μονάδα Hertz-Χερτζ- είναι μονάδα μέτρησης του μήκους κύματος, είναι η μονάδα μέτρησης του ύψους του ήχου ως μορφή κύματος . Τι είναι μουσική έκταση Ως μουσική έκταση χαρακτηρίζουμε το σύνολο των φθόγγων και κατ’ επέκταση των οκτάβων που χρησιμοποιούμε από τους πολύ χαμηλούς μέχρι τους πολύ ψηλούς ήχους στη μουσική γενικά. Τι είναι μουσική έκταση οργάνου Μουσική έκταση οργάνου είναι το σύνολο των φθόγγων και των οκτάβων τους, που μπορεί ένα μουσικό όργανο να βγάλει, επομένως αναφέρεται στις μουσικές δυνατότητες του οργάνου.
Παράδειγμα η παράσταση της μουσικής έκτασης πιάνου και τα σύμβολα των φθόγγων σε πεντάγραμμο με κλειδί του σολ και του φα. Τι είναι γνώμονας- κλειδί; Στην προηγούμενη εικόνα της μουσικής έκτασης του πιάνο και του συμβολισμού της σε πεντάγραμμο φαίνεται ο συμβολισμός και των κλειδιών σολ και φα και ο τρόπος που γράφονται μπροστά στο πεντάγραμμο. Ας εξηγήσουμε τη λειτουργία τους. Είναι ένα σύστημα αναφοράς ήχου επειδή ορίζοντας μια νότα σε κάποιο σημείο του πενταγράμμου γνωρίζουμε όλες τις άλλες αφού όλες σχετίζονται μεταξύ τους. Τα κλειδιά ή γνώμονες επομένως είναι δείκτες περιοχής φθόγγων με βάση την κατάδειξη μιας συγκεκριμένης νότας όπως το σολ ή το φα [υπάρχουν κι άλλες που χρησιμοποιούνται σπάνια και δεν μας ενδιαφέρουν εδώ]. Στη μουσική χρησιμοποιούμε συγκεκριμένη περιοχή από αυτά τα σκαλοπάτια ήχου τόσο προς τα πάνω όσο και προς τα κάτω. Για να ορίσουμε σε ποια περιοχή θα παίξουμε, χρησιμοποιούμε προδιαγραφές που βολεύουν. Ώστε επειδή βολεύει από άποψη ύψους της ανθρώπινης φωνής αλλά και από άποψη της τεχνικής του πιάνου αποφασίσαμε να παίζουμε σε μια μεσαία και υψηλή περιοχή ήχων. Είναι βλέπετε το πιάνο το όργανο στο οποίο συνήθως οι δημιουργοί κλασικής μουσικής συνθέτουν μουσική, έτσι αυτοί που τελειοποίησαν το σύστημα το έφτιαξαν έτσι ώστε να τους βολεύει τόσο στο πιάνο όσο και για όλη την ορχήστρα. Με το δεξί χέρι παίζουμε στο πιάνο, ένα όργανο που έχει τη μεγαλύτερη περιοχή από τέτοιους ήχους ψηλούς και χαμηλούς, την περιοχή μέση και υψηλή, και με το αριστερό τη μεσαία και χαμηλή. Μάλιστα στις μεσαίες περιοχές τα χέρια μπορούν να παίξουν στις ίδιες περιοχές.
Την περιοχή ήχων που παίζουμε με το δεξί στο πιάνο και στο ακορντεόν τη λέμε περιοχή που ανοίγει με το κλειδί του σολ, έχουμε ειδικό σύμβολο για το κλειδί του σολ και του φα. Ενώ την περιοχή που παίζουμε με το αριστερό στο πιάνο και στο ακορντεόν την λέμε περιοχή του κλειδιού φα και για αυτό έχουμε άλλο σύμβολο. Τα σύμβολα των κλειδιών σολ και φα.
Όταν λοιπόν γράφουμε σύμβολα μουσικής γράφουμε στην αρχή του πενταγράμμου σε ποια περιοχή βρίσκονται, άρα και με ποιο χέρι θα παιχτούν. Για τούτο το πρώτο που γράφουμε ή διαβάζουμε είναι η περιοχή ήχων που θα παίξουμε. Το κλειδί λέγεται και γνώμονας επειδή κανονίζει το σύστημα αναφοράς των ήχων. Οι οκτάβες που μπορεί να τραγουδήσουν οι άνθρωποι είναι περίπου τέσσερες, χαμηλά οι άντρες και ψηλότερα οι γυναίκες. Έτσι όπως θα δούμε αυτές τις τέσσερες οκτάβες χρησιμοποιούμε κυρίως στη μουσική ειδικά τη μουσική του λαϊκού και δημοτικού τραγουδιού και μάλιστα από αυτές τις δύο μεσαίες, περισσότερο δε την λεγόμενη χαμηλότερη μεσαία. Ποιες οκτάβες παίζει ο αυλός Αυτές τις δύο οκτάβες έχει και ο αυλός- φλογέρα. Τη μία που χρησιμοποιούμε πολύ και την ψηλότερη που χρησιμοποιούμε σπανιότερα. Πρώτα θα μάθουμε για τη μία και μετά είναι εύκολο να μάθουμε και για την άλλη. Και οι δύο οκτάβες του αυλού βρίσκονται στην κοινή περιοχή, περισσότερο του κλειδιού σολ που όμως καλύπτει στα άκρα του και η περιοχή του κλειδιού φα. Τι είναι σύστημα μπαρόκ Το σύστημα μπαρόκ στο αυλό- φλογέρα είναι μια ανακάλυψη που έγινε την εποχή του μπαρόκ 1700 στην Αγγλία ότι δηλαδή μπορούμε το διατονικό [πιάνο χωρίς μαύρα πλήκτρα]σύστημα της φλογέρας να γίνει χρωματικό [τα μαύρα πλήκτρα στο πιάνο]εντοπίζοντας κάποιους συνδυασμούς τρυπών – δακτυλισμών- και ανοίγοντας κάποιες άλλες καταφέρνουμε να παίξουμε δυο πλήρεις χρωματικές οκτάβες. Έτσι ο αυλός εξελίχθηκε και έγινε ένα σύγχρονο πνευστό όργανο δυο χρωματικών οκτάβων.
Νεολιθικός δίαυλος Πύδνας πεντατονικός
Δίαυλος Πνύκας επαγγελματικός από καλάμι με γλωσσίδι αφαιρούμενο,
αντίγραφο αρχαϊκής εποχής πεντατονικός
Σήμερα συναντάται απαράλλακτος ο δίαυλος
μέσα στο στέλεχος Ασκομαντούρας ή Τσαμπούνας
Βλέπουμε τον απαράλλακτο δίαυλο
που περιέχεται στο στέλεχος της ασκομαντούρας
Ασκομαντούρα ή Τσαμπούνα ή κρυφός πεντατονικός δίαυλος του σήμερα
Ας δούμε πως ακούγεται απλός αυλός και δίαυλος ειδικά ασκομαντούρα.
Μεταβλητός αυλός ή Θηβαία-Τibia-
με τον οποίο μπορεί ο αυλητής να παίξει όλους τους τρόπους-ήχους,
πράγμα ανέφικτο για απλό δίαυλο και αυλό.
Παρτιτούρα ελληνιστικής εποχής για θεατρικό έργο,
με ποιητικό κείμενο και παρασημαντική μουσική στίξη
Ανάλυση της φωτογραφίας: Δείγμα μονόγραμμης σημειογραφικής γραφής μουσικής –παρτιτούρα-ελληνιστικών χρόνων όπου φαίνεται πάνω από το κείμενο σαν ειδικά μουσικά σημεία στίξης τα σύμβολα που δίνουν την έκφραση που απαιτείται από τον δημιουργό. Λέει δηλαδή με σύμβολα κάτι σαν: [λα]ξεκίνα από λα , (+1)ανέβα ένα τόνο,(=)συνέχισε το ίδιο για τέσσερις χρόνους,(0)σταμάτα ένα χρόνο,(-1) κατέβα ένα τόνο,(-2) κατέβα δύο τόνους, ανέβα με κορώνα και επέμεινε(+1!!!) κλπ. Εξέλιξη αυτού είναι η καθημάς ή (βυζαντινή λεγόμενη) παρασημαντική ή μονόγραμμο λεπτομερές σύστημα και το διεθνές πεντάγραμμο συγκερασμένο σύστημα Η προέλευση του συστήματος ντορεμι ή συστήματος υπάτη-υπάτη Το σημειογραφικό σύστημα γραφής και ανάγνωσης μουσικών ήχων είναι ελληνικής επινόησης σύστημα που ξεκίνησε ως σύνολο συμβόλων παρασημαντικής ειδικής [μουσικής] στίξης, που εξελίχθηκε μέσα από το έργο πολλών γενεών μουσικών ποιητών που δημιούργησαν ξεχώρισαν κωδικοποίησαν τα μουσικά σύμβολα στίξης στο ποιητικό κείμενο για την μουσική έκφραση του ποιήματος. Αυτό το μονόγραμμο σύστημα έγινε ένα επιστημονικό σύστημα μονόγραμμου παρασημαντικού συμβολισμού που τελειοποιήθηκε συγκεκριμένα από τον Πυθαγόρα και τους μαθητές του, τους Πυθαγόρειους, το 600πΧ αξιοποιώντας όλη την προηγούμενη εργασία της παράδοσης που παρέλαβαν. Είναι σύστημα που στηρίζεται στο νόμο των αναλογιών και καταγράφει όλη την επιστημονική γνώση που προκύπτει από τα πειράματα και τις έρευνες που μας έδωσαν την γνώση που ακόμη χρησιμοποιούμε ως επιστήμη της μουσικής: τις βασικές έννοιες που συναντάμε ακόμη σήμερα ως στοιχειώδη θεωρία της μουσικής.Αυτή εξελίχθηκε μέχρι σήμερα σε δύο βασικές κατευθύνσεις στο ελληνικό μονόγραμμο λεπτομερές σύστημα και το διεθνές συγκερασμένο πεντάγραμμο σύστημα.
Πυθαγόρας ο Σάμιος (600πΧ) που εργάστηκε στον Κρότωνα Καλαβρίας στην κάτω Ιταλία.
Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος και οι μαθητές του λεγόμενοι Πυθαγόρειοι καθόρισαν τη διαίρεση των συχνοτήτων βάση των αναλογιών των διαφόρων φθόγγων και τη διαίρεση του ακουστικού φάσματος με ακρίβεια στους βασικούς τόνους.
Η αντικατάσταση των πολλαπλών συμβόλων από ένα ολιγοψήφιο σύστημα αρχικά μονόγραμμο που τελειοποιείται για ψαλτική, γίνεται σε πεντάγραμμο πιο λειτουργικό για οργανική μουσική
O διαβήτης του χρυσού κανόνα
Οι τόνοι είχαν την σχέση αποστάσεως που έχει η γη με τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. 1.Πλανήτες & αναλογίες διαστήματος 2.Ονομασία αρχαία μονόγραμμου 3.Ονομασία σύγχρονη μονόγραμμου 4.Ονομασία & αναλογίεςδιαστήματος πεντάγραμμου 1-------------------2-------------3------------4 Κρόνος 1---------υπάτη ------νη----------Ντο 1 Δίας 9/8---------παρυπάτη--πα----------Ρε 9/8 Άρης 5/4---------λίχανος-----βου---------Μι 5/4 Ήλιος 4/3-------μέση---------γα----------Φα 4/3 Ερμής 3/2-------παράμεση---δη----------Σολ 3/2 Αφροδίτη 5/3---παρανήτη---κε----------Λα 5/3 Σελήνη 15/8-----νήτη--------(ζω)---------Σι 15/8 Κρόνος’ 2--------υπάτη’------(νη)---------Ντο’ Ονομάστηκαν δε σύμφωνα με τον Νικόμαχο (2ος αιώνας μΧ) με τον εξής τρόπο: Υπάτη όπως ο Κρόνος γιατί ύπατος είναι ο πρώτος- ο ψηλότερος και ο Κρόνος είναι ο πιο απομακρυσμένος από εμάς πλανήτης ενώ νήτη η σελήνη που είναι η πιο κοντινή. Παρυπάτη όπως ο Δίας επειδή είναι δίπλα στην υπάτη όπως δίπλα στον Κρόνο είναι ο Δίας. Μέση ονομάστηκε όπως ο Ήλιος τέταρτος από κάθε πλευρά όπως και η μέση. Υπέρμεση ή Λίχανος ονομάστηκε όπως ο Άρης που βρίσκεται δίπλα στη μέση στον Ήλιο. Παράμεση ονομάστηκε ο Ερμής είναι ανάμεσα στην μέση- στο Ήλιο και την Αφροδίτη Παρανήτη όπως η Αφροδίτη είναι δίπλα στη Σελήνη, επειδή είναι δίπλα στη νήτη. Νήτη όπως η Σελήνη, γιατί νέατον είναι το χαμηλότερο και νήτη είναι η χαμηλότερη η πιο κοντινή σε μας. Υπάτη, παρυπάτη, λίχανος, μέση, παράμεση, παρανήτη, νήτη,υπάτη’ είναι μια οκτάβα ή υπάτη-υπάτη Ο Τρόπος που γράφονταν μέχρι σχετικά πρόσφατα το 1700 έκανε τα ίδια με το σύγχρονο σύστημα αλλά όχι το ίδιο εύκολα. Οι σύγχρονοι (1750 και μετά) μουσικοί το εξέλιξαν σε μεγάλο βαθμό ώστε να γίνει όπως το γνωρίζουμε σήμερα εύχρηστο. Η ανακάλυψη και χρήση όλων των φθόγγων έγινε στον Ελληνικό χώρο πριν το 4500 πΧ όπου ανάγεται η ανακάλυψη του αυλού-φλογέρας. Από την αρχαιολογική σκαπάνη έχουμε τη σφυρίχτρα πρόδρομο αυλού-φλογέρας- του 5280πΧ. Ο αρχαιότερος τρόπος είναι ο Αιολικός και ο Φρυγικός, ακολουθούν ο Λύδιος ο Ιωνικός ο Δωρικός ο Λοκρικός και άλλοι. Έτσι εξηγείται ο μύθος ότι η Αθηνά [Αιολείς] ανακάλυψε τον αυλό και μόλις είδε πως παραμορφώνει το πρόσωπο της τον πέταξε στη Φρυγία -βόρεια μικρά Ασία- όπου τον βρήκε ο Μαρσύας που έγινε δεξιοτέχνης στον αυλό και κάλεσε σε αγώνα τον Απόλλωνα όπου έχασε από τον Απόλλωνα και κείνος θύμωσε τόσο με το θράσος του που τον έγδαρε για τιμωρία: « Έσκισε» όπως λέμε ακόμη σήμερα ο Απόλλωνας. Είναι η κλασική ενδοελληνική διαμάχη των καλλιτεχνών ίσχυε και στους προέλληνες…θεούς και ημίθεους. Ο Αιολικός τρόπος ξεκίναγε από το λα, είναι ο Αιολικός τρόπος στη μουσική που παίζεται ακόμη σήμερα. Θα δούμε στους δρόμους, και τους αρχαιότατους από αυτούς και πως τους χρησιμοποιούμε ακόμη σήμερα ενίοτε μηδαμινά εξελιγμένους. Ο Αιολικός τρόπος αρχικά γράφονταν με την ελληνική αλφαβήτα των 27 γραμμάτων που ήταν σύστημα για γράμματα, αριθμούς και νότες. Οι νότες λα, σι, ντο, ρε, μι, φα, σολ γράφονταν α, β, γ, δ , ε, ς, ζ ενώ στο ελληνικό αλφάβητο της Χαλκίδας γράφονταν α, β, c, d, e, f, g To αλφάβητο Χαλκίδας πέρασε στην πρώιμη αποικία- καταφύγιο στην ιταλική χερσόνησο με τους Αιολείς που έφυγαν διωγμένοι από τους Πελασγούς εποίκους προερχόμενους από την μικρά Ασία τον Πόντο και τον Καύκασο και από κει πέρασε στα λατινικά αυτούσιο. Έτσι σήμερα είναι γνωστό σαν λατινικό και οι νότες με τη σειρά του Ιωνικού τρόπου-Πυθαγόρα Σάμιου- [πρώτο το ντο] που χρησιμοποίησε κυρίως το Γρηγοριανό μέλος στο Βατικανό κρατάνε πια το αρχικό τους σύμβολο, που τώρα είναι παγκόσμιο λόγω του καθολικισμού και της αποικιοκρατίας.. Ο μουσικός στην Ελλάδα και παγκοσμίως σπάνια γνωρίζει πως αφορά την ελληνική ιστορική του καταβολή ώστε στο διεθνές σύστημα έχουμε: λα=la=a, σι=si=b ντο=do=c, ρε=re=d, μι=mi=e, φα=fa=f, σολ=sol=g,
Το σύστημα γραφής και ανάγνωσης μην ξεχνάμε πως είναι και αιώνιο αρχείο γραφής και αναπαραγωγής μουσικής. Το σύστημα λοιπόν αυτό εξελίσσεται από τότε μέχρι σήμερα κάπου δυόμιση χιλιάδες χρόνια. Ως παρτιτούρα πενταγράμμου καθιερώθηκε την εποχή της κλασικής μουσικής το 1750 περίπου. Η προφορά των λέξεων με την ανθρώπινη φωνή βγάζει ακριβώς τον χαρακτηριστικό ήχο ή ηχητικό ανάλογο που μόλις εξασκηθούμε τον αναγνωρίζουμε κι έτσι μπορούμε να τον σημειώνουμε με το αντίστοιχο σύμβολο. 'Ετσι καταφέρνουμε να γράψουμε και να διαβάσουμε να οπτικο-ποιήσουμε τον ήχο αλλά και να διαφυλάξουμε ως αρχείο αιώνιο τη μουσική. Θαυμαστό το επίτευγμα των πυθαγόρειων κι όλων των υπόλοιπων που συνέβαλαν στην τελειοποίηση του συστήματος αυτού. Ιδανικό σύστημα για να καταγράφουμε τη σύνθεση μας και να τη δίνουμε σε άλλους μουσικούς να την παίξουν ακριβώς όπως θέλουμε, αλλά και να πάρουμε από άλλους τις συνθέσεις τους και να τις παίξουμε ακριβώς όπως πρέπει. Επιπλέον ιδανικό σύστημα για να θυμόμαστε με λεπτομέρειες πολύπλοκες μελωδίες και πάρα πολλές σε πλήθος. Τόσες που από μνήμης θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να το καταφέρναμε. Ωστόσο είναι ευκολότερο να διαβάζουμε και να βρίσκουμε στο όργανο μας τους ήχους αυτούς που δείχνουν τα σύμβολα, από το να γράφουμε όπως γίνεται και στη γραφή και ανάγνωση της γλώσσας. Τι είναι παρτιτούρα Τις σημειώσεις αυτές των συμβόλων των μουσικών ήχων τις ονομάζουμε παρτιτούρες. Το όνομα των σημειώσεων είναι χαρακτηριστικό ''Παρτιτούρα'' σημαίνει ξεκίνημα. [από το partire παρτίρε την ιταλική λέξη που σημαίνει ξεκινάω και ξεκίνημα]. Ο τρόπος γραφής της μουσικής με τη σύγχρονη του εικόνα αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως την περίοδο της Κλασικής μουσικής 1750 περίπου όπου και τελειοποιήθηκε επειδή οι ορχήστρες έγιναν τεράστιες, αυτό που λέμε συμφωνικές ορχήστρες, και οι μουσικοί έπρεπε να συνεργαστούν άψογα. Στη βυζαντινή μουσική χρησιμοποιείται ακόμη μερικώς το σύστημα των πυθαγορείων αλλαγμένο αρκετά, προσαρμοσμένο για ψαλμωδία και μάλιστα χωρίς συνοδεία οργάνων. Η παρτιτούρα για τον αυλό Η παρτιτούρα που περιέχει τη μελωδία δηλαδή το κλειδί του σολ μας ενδιαφέρει κυρίως, αλλά και η συνοδεία με μπάσα συγχορδίες κοντραμπάσα και λοιπά και στοιχεία του ρυθμού που περιγράφονται στο κλειδί του φα έχει ενδιαφέρον συμπληρωματικό. Όταν παίζουμε αυλό - φλογέρα, στην παρτιτούρα ενδιαφερόμαστε για το κλειδί του σολ αλλά και για το κλειδί του φα. Συνήθως στις μεθόδους φλογέρας αυτό παραλείπεται και δίνουν βάρος μόνο στο κλειδί του σολ. Από την εμπειρία μου στη χρήση παρτιτούρας μέσω του ακορντεόν βγάζω το συμπέρασμα πως η παρτιτούρα πρέπει να έχει: το κλειδί του σολ το κλειδί του φα και το κάντο -η μελωδία του τραγουδιστή- τους στίχους. Τότε είναι πράγματι πλήρης αλλιώτικα μας λείπουν στοιχεία που τα βρίσκουμε δύσκολα και με χρονοτριβή. Ώστε οι παρτιτούρες που θα αγοράζετε να είναι αυτού του τύπου δηλαδή για ακορντεόν ή πιάνο με κάντο και στίχους.
Υπόδειγμα πλήρους παρτιτούρας για ακορντεόν Τόσο οι πληροφορίες για το ταίριασμα στίχων και μελωδίας όσο και ακόρντων μελωδίας στίχων μας κάνει εφικτό τη συνεργασία με το σύνολο των οργάνων και με τραγουδιστή. Το κλειδί του φα μας δίνει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη συνοδεία και το ρυθμό του κομματιού. Οι παρτιτούρες είναι: α. εργαλεία εργασίας και β. η μέθοδος συνεργασίας μας με άλλους μουσικούς και γ. οι πληροφορίες παιξίματος με όλα τα μουσικά όργανα, που πιθανόν στο μέλλον θα μας ενδιέφερε να ασχοληθούμε. Όσο πιο πλήρεις είναι οι παρτιτούρες μας τόσο μακρύτερα μπορούμε να φτάσουμε με αυτές. Υπόψη ότι οι παρτιτούρες είναι το καλύτερο αρχείο μουσικής που μπορεί να διαρκέσει αιώνια, σε αντίθεση με τα μαγνητικά και ψηφιακά συστήματα ήχου που έχουν δεν έχουν 25 χρόνια διάρκεια ζωής. Το πεντάγραμμο Έχουμε λοιπόν ένα απλό σύστημα με γραμμές που μοιάζουν με μια σκάλα από πέντε γραμμές -πεντάγραμμο- όπου τοποθετούμε τα σημαδάκια του κάθε χαρακτηριστικού ήχου πάνω σε γραμμή ή ανάμεσα από αυτές. Φωτογραφία: το πεντάγραμμο Έτσι έχουμε μια απλή οπτική γλώσσα με την οποία γράφουμε και διαβάζουμε ήχους κι έτσι μπορούμε να γράψουμε μουσική και να διαβάσουμε μουσική. Από πολύ απλά μουσικά κομμάτια μέχρι πάρα πολύ περίπλοκα και δύσκολα, για συμφωνικές ορχήστρες. Ακριβώς όπως με τη γραφή και την ανάγνωση της γλώσσας μας. Από απλή σημείωση μέχρι λογοτεχνία. Ας δούμε πως γράφουμε στο πεντάγραμμο τις νότες των τεσσάρων οκτάβων που είπαμε: τα σύμβολα που έχει μπροστά το κάθε πεντάγραμμο τα λέμε κλειδιά ή γνώμονες πάνω είναι το κλειδί του σολ και κάτω το κλειδί του φα. Όλη αυτή την παράσταση των οκτάβων τη λέμε ανιούσα κλίμακα διατονική: ανιούσα επειδή ανεβαίνει κλίμακα σαν σκάλα διατονική από τόνο σε τόνο. Στον αυλό και στα περισσότερα μελωδικά όργανα παίζουμε στην περιοχή του κλειδιού σολ με την έκταση σε οκτάβες που επιτρέπει η κατασκευή του κάθε οργάνου. Την περιοχή και του σολ και του φα παίζουν όργανα όπως το πιάνο και το ακορντεόν που παίζουν και τις δύο περιοχές μία με το δεξί του σολ και μια με το αριστερό του φα. Ενώ μόνο την περιοχή του φα παίζουν όργανα που συνοδεύουν, παίζουν όπως λέμε τις συγχορδίες, τα ακόρντα, τα μπάσα ,τα κόντρα μπάσα και λοιπά-εκτός από περιπτώσεις σύνθεσης πολυφωνικής όπου το ένα χέρι παίζει μια μελωδία και το άλλο μια άλλη.-. Τέτοιο όργανο είναι η κιθάρα- μπάσο το κόντρα μπάσο κι άλλα. Ας δούμε πως γράφονται οι νότες στο χαρτί και μετά πως τις παίζουμε στον αυλό. Χρόνος ή χρονική διάρκεια φθόγγου Καταρχήν να πούμε πως κάθε νότα γράφεται με τρόπο που μας δείχνει πόση ώρα θα κρατήσει ο ήχος που θα παίξουμε, ακόμη έχουμε και δυνατότητα να δούμε σύμβολο που μας δείχνει πόση ώρα θα κρατήσει η σιωπή που θα κρατήσουμε και το λέμε παύση. Οι χρόνοι τόσο των ήχων όσο και των σιωπών μετρούνται σε χρονικό διάστημα που λέμε μέσα μας μετρώντας με συγκεκριμένο τρόπο. Έχουμε τους ολόκληρους τόνους που συμβολίζονται με το ο που αν θέλουμε να κρατήσουν κι άλλο τους βάζουμε μια τελεία μετά ο. ονομάζοντας τους παρεστιγμένους και κερδίζουν μισό από το χρόνο που παίζονται έτσι: αν έχουμε ένα ολόκληρο τόνο μετράμε ο=ε-να, δύ-ο, τρί-α, τέ-σσερα και σταματάμε αν είναι όμως ολόκληρος παρεστιγμένος είναι ενάμισης τότε μετράμε μέχρι το έξι ο. =έ-να,δύ-ο,τρι-α,τε-σσερα,πέ-ντε,έ-ξι το ίδιο κάνουμε και με τις παύσεις τα σύμβολα τους θα τα δούμε αργότερα. αν τώρα είναι μισός ο τόνος γράφεται ρ [και σαν d] μετράμε ρ=έ-να,δύ-ο΄ ρ. αν έχει τελεία είναι μισός παρεστιγμένος παίρνει ακόμη το μισό του οπότε γίνεται ρ.=έ-να,δύ-ο,τρί-α αν είναι μισό του μισού δηλαδή ένα τέταρτο γράφεται ρ ή ανάποδο με γεμάτο τον κύκλο και μετράμε ρ=έ-να αν είναι μισό του μισού με τελεία δηλαδή παρεστιγμένο τέταρτο τότε γίνεται ενάμιση τέταρτο ρ. ρ.=ε-να, ε- υπάρχουν και μικρότερα όπως το μισό του μισού του μισού ή όγδοα [φτάνουν μέχρι 1/64] το όγδοο γράφεται σαν δ και για να το μετρήσουμε λέμε δ =έ- αν είναι ενάμιση όγδοο [παρεστιγμένο] λέμε δ. =έν- Ας τα δούμε μαζί το ολόκληρο το μισό το τέταρτο και το όγδοο. Αφού ξέρουμε πόσο χρόνο διαρκεί ο τόνος ή η παύση μετράμε με πολλή προσοχή ειδικά στην αρχή για να μάθουμε σωστά γιατί αυτό μας βοηθάει να είμαστε σωστοί στο ρυθμό κι έτσι να μπορούμε να παίξουμε με άλλους μουσικούς. Αν αυτό δεν το μάθουμε σωστά αλλά το μάθουμε λάθος δεν θα μπορέσουμε να το διορθώσουμε παρά με πολύ μεγάλη δυσκολία και προσπάθεια. ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΜΕΤΡΗΜΑ, ΕΞΙΣΟΥ ΙΣΩΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΥΨΟΣ ΤΗΣ ΝΟΤΑΣ ΠΟΥ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ! Για αυτό το λόγο έχουν εφευρεθεί οι μετρονόμοι όργανα που ρυθμίζουν το μέτρημα με μηχανισμό ρολογιού. Τα σύμβολα των παύσεων Ας δούμε και τα σύμβολα των παύσεων, εμείς ενδιαφερόμαστε μέχρι όγδοα
Οι θέσεις των φθόγγων στο πεντάγραμμο Λα’ –Ο- Σολ’ Ο 5---------------------------------------------------------Φα’-Ο- Μι’ Ο 4----------------------------------------------------Ρε’-Ο- Ντο’ Ο 3----------------------------------------σι-Ο-------------- λα Ο 2------------------------σολ -Ο-------------------------- φα Ο 1------------ μι Ο-------------------------------------- ρε Ο Ντο -Ο- ‘Σι Ο ‘Λα -Ο- Παρατηρούμε πως χωράνε πάνω από τρεις οκτάβες στο πεντάγραμμο με τις βοηθητικές γραμμές όπως αυτή του ντο και του λα στο κάτω μέρος. Τι είναι μουσικό μέτρο Στο πεντάγραμμο μετά το κλειδί του σολ ή του φα γράφουμε έναν αριθμό (κλάσμα) που ορίζει τι είδους ήχους από άποψη χρονικής διάρκειας θα περιέχονται σε κάθε υποδιαίρεση χρόνου. Αυτή η υποδιαίρεση του χρόνου λέγεται μέτρο. Συμβολίζεται σαν μια περιοχή αμέσως μετά το κλειδί και μια κάθετη γραμμή η οποία επαναλαμβάνεται μέχρι το τέλος η εικόνα που παρομοιάζει την έννοια του μέτρου είναι αυτή ενός βαγονιού από ένα τραίνο. Τα μέτρα ακολουθούν το ένα μετά το άλλο. Η διάρκεια του χρόνου που εμπεριέχονται οι φθόγγοι χρονικής διάρκειας όσο περιγράφει το κλάσμα συμβολίζεται με μια κάθετη γραμμή στην αρχή και μια στο τέλος. Τα σύμβολα αρχής και τέλος του μέτρου είναι κάθετες γραμμές που ονομάζουμε διαστολές: σύνορα της χρονικής έκτασης σαν να λέμε. Αριθμός μέτρου ή γενικός ρυθμός Ο αριθμός του μέτρου και των περιεχομένων του είναι ένας κλασματικός αριθμός που περιγράφει πόσοι φθόγγοι τι χρονικής αξίας περιέχονται σε κάθε μουσικό μέτρο. Στην ουσία συνδυάζει τους φθόγγους που θα παίξουμε με το χρόνο που θα τους παίξουμε. Δηλαδή μας δίνει το γενικό ρυθμό ή τέμπο, το πόσο γρήγορα θα παίξουμε. Τα μέρη του μέτρου Ο αριθμητής του κλασματικού αριθμού μας δείχνει σε πόσα μέρη χωρίζεται το μέτρο , ή σε πόσες κινήσεις ή χρόνους. Πχ το μέτρο 4/4 χωρίζεται σε τέσσερα μέρη ενώ το μέτρο είναι ο παρονομαστής το 4 τέταρτα δηλαδή ώστε το μέτρο χωράει μέχρι τέσσερα τέταρτα ή ισοδύναμα τους. Η χωρητικότητα όλων των μέτρων σε αξία χρόνου είναι ίδια και το άθροισμα των φθόγγων και παύσεων που περιέχονται σε αυτό συνολικά καθορίζονται από το κλάσμα. Το κάθε κλάσμα δίνει μεν ρυθμό αλλά γενικό. Ο ειδικός ρυθμός του τραγουδιού ή χορευτικός ρυθμός περιγράφεται με λεπτομέρειες στο κλειδί του φα μέσω των φθόγγων και παύσεων και ο συνδυασμός των δύο μας δίνει το ρυθμό στον οποίο παίζεται και χορεύεται το τραγούδι. Για τούτο μας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως το κλειδί του φα ακόμη και σε ένα απλό μελωδικό όργανο όπως είναι ο αυλός-φλογέρα. Για τούτο λόγου χάρη το μέτρο 2/4 αντιστοιχεί σε πολλούς ρυθμούς χορευτικούς: α.συρτό, β.μπαγιό νησιώτικο, γ.χασάπικο, δ.χασαποσέρβικο, ε.χασάπικο πολίτικο, ζ.νησιώτικο. Υπόψη πως οι Ελληνικοί χοροί είναι πάρα πολλοί αφού κάθε τόπος έχει τις δικές του εκδοχές με μικρές ή μεγάλες παραλλαγές. Έχει δε τόση σημασία για τους Έλληνες και για τη λαϊκή μουσική τους ο χορός ώστε να θεωρείται το κυριότερο γνώρισμα της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής του ανθρώπου. Ιερέας με φίλους στο χορό φίλοι και συγγενείς στο χορό Το χαρακτηριστικό αυτό γνώρισμα του πολιτισμού της Ελλάδας διασώζει και εμπλουτίζει την μακραίωνη παράδοση των λαϊκών χορών και ρυθμών της αρχαιότητας . Ποιοι είναι οι γνωστότεροι ρυθμοί της ελληνικής λαϊκής μουσικής; (δημοτικής, ρεμπέτικης, λαϊκής, έντεχνης) Οικογένεια στο χορό ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ Ο καλαματιανός 7/8 Ο τσάμικος 3/4 Ο συρτός 2/4 Ο χιώτικος 2/4 Ο τσακώνικος 5/8, 5/4 Ο σουφλιώτικος θρακιώτικος 2/4 Ο ηπειρώτικος 3/4 Ο κερκυραϊκός 2/4 Ο λευκαδίτικος μπάλος 2/4 Ο πεντοζάλης κρητικός 2/4 Ο καπουτζίδικος μακεδονίτικος 2/4 Ο κυπριακός 7/8 Ο νησιώτικος 2/4 Ο νησιώτικος μπαγιό 2/4 Ο χασάπικος 2/4 Ο χασάπικος σέρβικος 2/4 Ο χασάπικος πολίτικος 2/4 Ο χασάπικος 5/8 Ο χασάπικος 4/4 Ο ζεϊμπέκικος 9/4 Ο καμηλιέρικος 9/8 Ο απτάλικος 9/4,9/8 Ο καρσιλαμάς 9/8 Το τσιφτετέλι 4/4,2/4 Σύμβολα τέλους και επανάληψης Γραμμές τέλους Υπάρχει το σύμβολο του τέλους στο πεντάγραμμο που το λέμε γραμμή τέλους είναι μια διπλή γραμμή με διαφορετικό πάχος που ενίοτε φέρει γραμμένη τη λέξη “τέλος” ή “fine“ Σύμβολα επανάληψης σύμβολο αρχής επανάληψης
σύμβολο τέλους επανάληψης Υπάρχουν δύο σύμβολα που ορίζουν την επανάληψη, από το πρώτο σημείο περνάμε εντοπίζοντας απλά που πρέπει να επιστρέψουμε για να ξεκινήσουμε το επαναλαμβανόμενο τμήμα, συμβολίζεται με ένα σημείο διαίρεσης και δύο κάθετες γραμμές. Όταν φτάσουμε στο σημείο τέλους της επανάληψης που συμβολίζεται με δύο κάθετες γραμμές και το σημείο διαίρεσης προς το αρχικό σύμβολο επιστρέφουμε λοιπόν στο πρώτο σημάδι και παίζουμε το τμήμα ώστε ξανά φτάνοντας στο δεύτερο συνεχίζουμε για να τελειώσουμε κανονικά. Πως κατανοούμε τη γενική εικόνα της μουσικής του πενταγράμμου Ας φανταστούμε τη μουσική στο πεντάγραμμο σαν ένα ατμοκίνητο τρένο. Η ατμομηχανή του το κλειδί που σφυρίζει σολ και φα μας δίνει πληροφορίες για το που πηγαίνει. Το κλάσμα- ταμπέλα μας πληροφορεί πόσα κουτιά, πόσο μεγάλα, περιέχουν τα βαγόνια του. Κάθε βαγόνι-μέτρο είναι γεμάτο με κουτιά. Τα γεμάτα κουτιά ήχων- φθόγγους και τα άδεια κουτιά-παύσεις , Πάντως κουβαλάει τόσα κουτιά όση η χωρητικότητα του βαγονιού- μέτρο. Η δομή του τραίνου γενικά είναι τα βαγόνια-μέτρα του ο γενικός ρυθμός, Η ειδική δομή κάθε βαγονιού-μέτρου είναι ο χορευτικός ρυθμός ή ειδικός ρυθμός που δένει τη μελωδία κλειδί σολ , τη συνοδεία κλειδί φα και, τα ειδικά κουτιά τους άδεια και γεμάτα. Όλο μαζί το τραίνο είναι η μουσική που πατάει στις ράγες του πενταγράμμου. Ασκήσεις αναγνώρισης των φθόγγων στο πεντάγραμμο από ντο σε ντο’ σε ντο’’ Άσκηση αναγνώρισης νότας Άσκηση αναγνώρισης νότας και διάρκειας [Προσοχή στο μέτρημα]
Ας δούμε τώρα πως κρατάμε τον αυλό ώστε να βγάλουμε σωστά τον ήχο που θέλουμε στην πρώτη οκτάβα ντο-ντο’.
Απ’ έξω κι ανακατωτά
